Gregor Jansen / Sunyata on the move -
Wanneer te perfect, Lieve Heer boos! Nam June Paik, 1993

Engels zal als wereldtaal geduchte concurrentie krijgen van Aziatische kant, en de westerse wereld zal binnen de kortste keren als exotisch te boek staan. Tenslotte leeft op dit continent meer dan 60% van de wereldbevolking van zes miljard. De voorbeeldfunctie van Azië met haar bedrijvigheid, maatschappijstructuur en mystiek wordt ondanks alle concurrentie in de westerse wereld gemakkelijker geaccepteerd dan van elk ander continent. De integratie van de media, die bonte wereld van beeld en geluid, mode en autoindustrie, voeding en esthetiek, is al een voldongen feit. Japan, het land dat ons de walkman en de draagbare televisie heeft geschonken, zal ons spoedig verrijken met de vederlichte verbinding met internet via het pols-mobieltje. De miniaturisering van allerlei media en de botsingen tussen traditionele cultuur en geavanceerde high-tech, tussen stilte en hektische bedrijvigheid zijn het logische gevolg van de globale ontwikkeling. De globaliteit drukt niet alleen een stempel op het door crises geplaagde Japan, maar bepaalt ook onze kijk op de kunstenaars uit Japan en Korea.

Service en pop. Heel toepasselijk begint de rondgang door het Oost-Aziatische deel van CONTINENTAL SHIFT in het centrum van Aken, vóór de stadsschouwburg. Hier heeft Tazro Niscino /23 (Keulen) een hotel neergezet bestaande uit containers waar reizigers een nacht kunnen slapen. «Hotel Continental« staat voor multi-culturele ontmoetingen en reizen; het monument «Fröhlicher Hengst» (vrolijke hengst, 1962) van Gerhard Marcks in de foyer is een symbool van de enorme veranderingen op het gebied van handel en verkeer in de Aziatische metropolen. Boek een overnachting in een luxe tweepersoonskamer!

In alle vier steden van CONTINENTAL SHIFT hangen de kleine boxen van Tsuyoshi Ozawa/28 (Tokyo). In zijn «New Nasubi Gallery» heeft hij kunstenaars uit de Euregio uitgenodigd deel te nemen aan CONTINENTAL SHIFT. In de openbare bibliotheek van de stad Aken tonen Tomoko Take en Chikako Watanabe/44 (beiden uit Amsterdam) hun project «Go berry wild!», een workshop met kinderen. Een reis naar Mars en een reddingsactie voor het behoud van bijzondere planten vormen de achtergrond voor een «merchandising project», compleet met mode, popsongs en fan-artikelen.

Onder het cliché-trefwoord «Service» spelen Tazro Niscino, Tsuyoshi Ozawa, Tomoko Take en Chikako Watanabe in op de snel veranderende kunstcontext door op zoek te gaan naar nieuwe ruimtes, strategieën en communicatiepatronen. Ook Rirkrit Tiravanija (New York) en Navin Rawanchaikul (Fukuoka) stellen met «Tuk Tuk»/31, een Thaïse taxi, deze thematiek aan de orde, evenals de Nieuwzeelander Peter Robinson /33 (Berlijn) die zijn koffers met interculturele bagage in alle deelnemende landen zal neerzetten. Gaat U zitten en kijk om U heen!

In de cross-over van stijlen speelt de popcultuur nog altijd een belangrijke rol: de levensgrote stripfiguur van Takashi Murakami (New York) is een provocerende, dominante concurrent van Jeff Koons (en de collectie Ludwig), ook zo’n «lonesome cowboy»/21 - popsymbolen van de jaren negentig. Even populair maar wel autonomer zijn de schilderijen en sculpturen van Yoshitomo Nara (Keulen) met grappige of spinnijdige kinderen en honden/22. De wisselwerking tussen de verschillende culturen komt duidelijk naar voren, en vormt de opmaat tot de twee volgende onderdelen van de tentoonstelling.

De leegte is een thema dat in talrijke bijdragen centraal staat: de in een blauw licht gedompelde installatie «Summer Guest» van Kazuo Katase/11 (Kassel), de glazen kubussen en sculpturen van Yuji Takeoka/40 (Düsseldorf) en de foto’s van zeelandschappen en drive-in bioscopen van Hiroshi Sugimoto/38 (New York). De relatie tussen ruimte en tijd, licht, lucht en atmosfeer wordt ook, zij het minder duidelijk zichtbaar in schilderijen en videowerken. Maar deze impressies weerspiegelen vooral de verwachtingspatronen van de westerse wereld ten opzichte van de oosterse cultuur. De leegte, in de filosofische traditie de absolute essentie van alle dingen (sunyata) en het verzinken van het individu in het spoor van de tekens en dingen, getuigen dan ook van wishful thinking. Wanneer Keiko Sato (Nijmegen) met zijn landschappelijke vloersculpturen van vlaggen, klei/36 of sigaretten de relativiteit van ons hele denken en voelen blootlegt, wanneer Sushan Kinoshita/12 (Maastricht) met haar toneelmatige ensceneringen ons iets vertelt over de vluchtigheid van alle verschijnselen, zijn we de leegte misschien op het spoor, ook al beseffen we hoe beperkt onze horizon is. Met evenveel gevoel voor esthetiek toont Koo Jeong-a/14 (Parijs) in haar eenvoudige installaties, sculpturen en foto’s het bijzondere karakter van haar objecten.

Jun Hasegawa/09 (Londen) en Naofumi Maruyama/19 (Kanawaga) hebben verschillende motieven geschilderd: sjabloon-achtige, banale plaatjes die eruit zien alsof ze zijn uitgeknipt, maar ook sfeervolle landschappen met sprookjesfiguren of skiërs. Idyllisch en puristisch tegelijk is de leegte!

Traditie en high-tech. Nam June Paik /29 (New York), de in Duitsland zo populaire «vader van de videokunst» vertegenwoordigt het wereldwijde gebied van de media met een dialoog. In zijn spoor volgen kunstenaars als Mariko Mori /20 (New York), die de mystieke traditie moeiteloos met een pop-art-achtige virtual reality combineren. De global village is dankzij het wereldwijde media-netwerk een reële mogelijkheid geworden, sterker nog, zij bestaat echt! Stilte en gevoel voor het leven van alledag komen tot uiting op de foto’s van Chino Otsuka /27 (Londen) en op de videowerken van Tomoko Take/39. Beiden laten zien wat bij hen «normaal» is, en maken op die manier iets duidelijk over hun achtergrond, dwars door alle cultuurbarrières en westerse clichévoorstellingen heen.

Vanuit de hang naar geborgenheid bouwt Yukako Ando/01 (Duitburg) aangenaam vormgegeven omhulsels en Chiharu Shiota (Berlijn) gebruikt haar krachten als performance-kunstenaar en haar lichaam om net als de belangrijke Gutai-groep (1954-1972) haar gevoelens en traditiegebonden angsten tussen de culturen te bezweren en te doorbreken.

Couleur locale - couleur globale. In het onderdeel «Leere in Bewegung» (leegte in beweging« wordt gepleit voor een dialoog tussen culturen en volkeren, in het kader van een tentoonstelling die misverstanden over hybride culturen wil bestrijden. Takehito Koganezawa/13 (Berlijn) maakte een videowerk over de eindeloosheid en de onmogelijkheid van visuele, talige en symbolische relaties. Een greep uit de vele citaten: «Praten over de nieuwe plaats-loosheid, flexibiliteit en beschikbaarheid blijkt essentieel voor een volkomen nieuwe logica van transnationale levens en diaspora-identiteiten» (Ruth Mayer/Mark Terkessidis). Het is het oude liedje: het zijn vooral de problemen die zich globaal verspreiden.